TIR VS Brexit: kto kogo?
31 grudnia 2020 r. Wielka Brytania przestała być państwem członkowskim Unii Europejskiej – doszło do Brexitu. Według Jessiki Parker, korespondentki BBC, jest za wcześnie, aby przewidzieć, jak Brexit wpłynie na sektor transportu i logistyki, ponieważ ograniczenia nałożone z powodu COVID-19 nadal determinują ruch towarowy i pasażerski przez granicę. Jednak przewoźnicy już natknęli się na szereg trudności spowodowanych bezpośrednio wyjściem Wielkiej Brytanii z UE. W poniższym materiale szczegółowo opisujemy jak, dzięki systemowi TIR, przezwyciężyć pierwsze nieuniknione konsekwencje Brexitu.
Brak szczegółowych informacji na temat specyfiki przekraczania nowej granicy brytyjsko-europejskiej spowodował przeciążenie brytyjskiego systemu celnego. Biorąc pod uwagę, że UE jest największym partnerem handlowym Zjednoczonego Królestwa – na Europę przypada 43% brytyjskiego eksportu - sytuacja ta po prostu nie mogła nie odbić się na wszystkich uczestnikach łańcuchów dostaw: eksporterach, importerach, spedytorach i, oczywiście, operatorach transportowych. Przed Brexitem większość towarów nie wymagała wypełniania formularzy tranzytowych i mogła być wysyłana na czas - teraz firmy stale borykają się z opóźnieniami podczas przekraczania granicy, a wszystko to z powodu nieprawidłowo wypełnionych lub brakujących dokumentów, w szczególności deklaracji celnych.
Najpoważniejszym problemem dla biznesu na chwilę obecną jest brak gwarancji finansowych.
O ile wcześniej gwarancje nie były wymagane w przypadku towarów przewożonych między UE a Wielką Brytanią, teraz są obowiązkowe. Wielu agentów udzielających gwarancji T nie ma już wolnych funduszy gwarancyjnych, a firmy ubiegające się o poręczenie do organów celnych i skarbowych miesiącami czekają na odpowiedź. Rozwiązaniem może być system TIR z jego nieograniczonymi gwarancjami i brakiem jakichkolwiek ograniczeń.
Co to jest system TIR?
Konwencja celna dotycząca przewozu towarów samochodami ciężarowymi w transporcie międzynarodowym z użyciem karnetów TIR jest umową międzynarodową przyjętą w 1975 r. pod auspicjami Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Celem konwencji jest stworzenie systemu transportu upraszczającego procedurę przewożenia towarów przez granicę. Gdy w Europie istniały jeszcze granice celne, karnety TIR były głównym systemem udzielania gwarancji celnych. Utworzenie Unii Europejskiej i późniejsze zniknięcie granic doprowadziło do powstania systemu T (systemu wspólnego tranzytu europejskiego). W tych krajach, które są częścią wspólnego systemu tranzytowego, ale są oddzielone granicami celnymi, równolegle stosuje się dwa systemy tranzytowe: firmy mają prawo wyboru, który z tych systemów stosować w zależności od ich potrzeb (np. na trasie między Turcją a Europą).
Karnet TIR jest dokumentem uznawanym przez wszystkie organy celne na drodze przewozu zarówno jako gwarancja celna, jak i deklaracja i obejmuje wszystkie przewożone towary.
Dokument można uzyskać w krajowym stowarzyszeniu TIR: w tym celu przedsiębiorstwo transportowe musi zostać dopuszczone przez stowarzyszenie do systemu i zatwierdzone przez organy celne. Po uzyskaniu statusu operatora TIR firma jest uznawana we wszystkich krajach konwencji TIR.
Zalety systemu TIR dla firm transportowych
Niewątpliwą zaletą karnetu TIR jest jego stała cena, która nie zależy od rodzaju przewożonego ładunku ani od wielkości faktycznie udzielonej gwarancji w granicach ustalonych limitów. Jedynym ograniczeniem jest przewóz mocnego alkoholu i wyrobów tytoniowych. W odróżnieniu od ogólnego systemu tranzytowego, system TIR nie zakłada zamrażania środków pieniężnych na czas przewozu.
Struktura TIR jest skonstruowana w taki sposób, że firma nie musi kontaktować się z pośrednikami, czyli brokerami celnymi lub przedstawicielami: przewoźnik może wypełnić samodzielnie karnet TIR nawet ręcznie.
Kolejną zaletą systemu jest możliwość wykorzystania standardowego karnetu TIR do transportu towarów drobnicowych. W systemie TIR kilka partii ładuje się do jednego luku ładunkowego, a następnie plombuje.
Na wszystkich etapach procedura TIR jest obsługiwana przez system elektroniczny: przewoźnicy mogą przesyłać wstępne informacje za pośrednictwem aplikacji TIR, która automatycznie wysyła dane do wszystkich służb celnych na trasie przewozu.
Wykorzystanie przez organy celne narzędzi informacyjnych i technicznych TIR pozwala na dostęp w czasie rzeczywistym do informacji o przewoźnikach dopuszczonych lub wykluczonych z systemu, otrzymywanie danych o ważności karnetów TIR, ich statusie, terminie zakończenia procedury itp.
Jak to działa?
Odprawa celna rozpoczyna się w kraju wywozu od dostarczenia środka transportu z towarami do organu celnego, który prowadzi niezbędną kontrolę, nakłada plombę na luku ładunkowym i otwiera karnet TIR. Jedną z podstawowych zasad systemu TIR jest zasada uznania środków kontroli celnych we wszystkich krajach na drodze przewozu. W ten sposób kontrole celne przeprowadzane w kraju wysyłki będą oznaczać z dużym prawdopodobieństwem, że dodatkowe kontrole w kolejnych krajach drogi przewozu nie będą stosowane, co pozwala zaoszczędzić czas. Jeszcze przed Brexitem Wielka Brytania i UE wypełniały formalności w ramach procedury TIR na swoich terytoriach, więc organy celne znały tę procedurę. Jedyną zmianą w 2021 r. było to, że formalności celne muszą być teraz dopełnione zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i w UE (np. w Dover i Calais).
Trzeba też wspomnieć o kolejnej istotnej zmianie w systemie NCTS, która nastąpiła w tym roku. Podczas gdy w UE wszystko pozostaje bez zmian i do karnetu TIR będzie dołączane elektroniczne zgłoszenie tranzytowe NCTS, w Wielkiej Brytanii nie jest już możliwe okazanie tego dokumentu podczas przewozu realizowanego na podstawie karnetu TIR. Oznacza to, że na terytorium Wielkiej Brytanii będzie działać wyłącznie papierowa procedura TIR bez towarzyszącego jej elektronicznego zgłoszenia tranzytowego (przynajmniej do 1 lipca 2021 r.).
Jak zacząć korzystać z procedury TIR?
Przede wszystkim należy skontaktować się z krajowym stowarzyszeniem wydającym karnety TIR w swoim kraju i uzyskać wszystkie niezbędne informacje na temat dopuszczenia do procedury. Listę stowarzyszeń można znaleźć pod linkiem iru.org/tir lub skontaktować się bezpośrednio z IRU, wysyłając wniosek na adres [email protected].
Źródło: materiały IRU, BBC i Wikipedia.
