Ubezpieczenia w transporcie w czasie wojny – czy działają? Jakie są zasady?
Ubezpieczenia w transporcie mają z założenia dawać przewoźnikowi ochronę na wypadek niespodziewanego, nagłego, nieplanowanego zdarzenia wywołującego stratę. Taką sytuacją może być na przykład stłuczka, wypadek drogowy, kradzież lub uszkodzenie przewożonego towaru. Co jednak w momencie, gdy do szkody dochodzi w miejscu, gdzie toczą się działania wojenne?
W obliczu wojny na Ukrainie, wielu przewoźników zastanawia się czy umowy jakie mają podpisane na ubezpieczenie OC, auto casco, OCPD, cargo czy Koszty leczenia obowiązują na terenie tego państwa. Pod znakiem zapytania stoją też kraje takie jak Rosja i Białoruś, na których nie ma co prawda bezpośrednich działań zbrojnych, ale zaangażowanie tych państw w wojnę wpływa na podwyższone ryzyko z punktu widzenia firm ubezpieczeniowych.
O ubezpieczenia w transporcie drogowym w czasie wojny zapytaliśmy Panią Małgorzatę Kaniewską z firmy BMK Broker Ubezpieczeniowy. Niedawno rozmawialiśmy z Panią Małgorzatą o ubezpieczeniach w transporcie drogowym działających w normalnych, spokojnych czasach. Artykuł dostępny jest pod tym linkiem.
Pani Małgorzato, czy wszystkie ubezpieczenia, które musi lub może wykupić przewoźnik (OC, auto casco, OCPD, Koszty leczenia, cargo) mają jakąkolwiek moc jeśli dziś przewoźnik będzie wykonywał transport na terenie Ukrainy?
Pierwsza najważniejsza informacja, od której powinniśmy zacząć jest taka, że wszystkie rodzaje ubezpieczeń w tym komunikacyjne, życiowe, majątkowe standardowo zawierają w Ogólnych Warunkach Ubezpieczeń wyłączenie odpowiedzialności za szkody wynikające bezpośrednio lub pośrednio z działań wojennych. To wyłączenie dotyczy także transportu lądowego - przewoźnik drogowy czy kolejowy nie możliwości ubezpieczenia się na wypadek ryzyk wojennych. Ryzyka wojenne mogą być chronione poprzez włączenie do zakresu ubezpieczenia w ramach tzw. Instytutowych Klauzul Wojennych, ale tylko i wyłącznie w odniesieniu do transportu morskiego i lotniczego.
Spróbujmy to zobrazować na przykładzie. Załóżmy, że dziś przewoźnik będzie jechał z Polski do Gruzji, tranzytem przez Ukrainę. Czy gdyby miał wykupioną polisę OCPD i, na skutek działań wojennych, straciłby towar, to ubezpieczyciel wypłaciłby odszkodowanie?
Z całą pewnością nie wypłaciłby, jeśli przyczyną szkody byłyby działania wojenne. Działania wojenne są uznane za siłę wyższą, w związku z tym odpowiedzialność przewoźnika za tego rodzaju ryzyka nie może być mu przypisana (w ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej przesłanką do odpowiedzialności i wypłaty odszkodowania jest wina). Nie można nam przypisać odpowiedzialności za coś, na co nie mamy żadnego wpływu.
Aktualnie większość ubezpieczycieli oferujących ubezpieczenia transportowe tj. OCPD czy cargo, od momentu wybuchu wojny wyłącza z zakresu Ukrainę, Rosję i Białoruś. Dla umów zawartych przed wybuchem wojny zakres ubezpieczenia pozostaje bez zmian.
A co w przypadku, jeśli do szkody dojdzie na terenie kraju objętego wojną, ale szkoda nie jest bezpośrednio związana z działaniami wojennymi. Powiedzmy, że przewoźnik, w wyniku nieuwagi, spowodował stłuczkę. Czy ubezpieczenia w takim wypadku mają zastosowanie?
W przypadku szkody wynikającej z przyczyn innych niż działania wojenne, które wydarzyłyby się na terenie Ukrainy, odszkodowanie powinno być wypłacone. Pamiętajmy jednak, że na Ukrainie trwa wojna i bardzo trudno byłoby przewoźnikowi wykazać, że szkoda nie była w jakimkolwiek stopniu związana z działaniami wojennymi.
Przykład: gdyby doszło do uszkodzenia pojazdu w wyniku wpadnięcia w dziurę, wyrwę w jezdni, która powstała na skutek trwających działań wojennych, to każdy ubezpieczyciel jednoznacznie wskaże na wyłączenie przyczyny szkody zapisane w OWU, czyli wojnę, i odmówi wypłaty odszkodowania.
A co z Kosztami leczenia? Czy jest szansa na ich pokrycie z ubezpieczenia, gdyby dziś przewoźnik przebywający w Ukrainie doznał na przykład poważnego urazu kręgosłupa i trafił do szpitala?
Tutaj znowu wracamy do pytania – czy szkoda nastąpiła w wyniku działań wojennych czy nie. Jeśli do urazu doszło w wyniku nieszczęśliwego wypadku nie mającego związku z wojną - na przykład kierowca zemdlał i na skutek uderzenia doszło do urazu to ubezpieczyciel pokryje koszty leczenia wynikające z zawartej umowy. Oddzielną kwestią jest to, czy w kraju ogarniętym wojną kierowca będzie mógł mieć przeprowadzoną odpowiednią procedurę medyczną.
Jeśli taki uraz nastąpiłby na przykład w wyniku eksplozji, to ubezpieczyciel nie pokryje kosztów leczenia - powoła się na wyłączenie zapisane w OWU.
Mówimy tu jednak o polisach, które zostały zawarte przez 24 lutym. Aktualnie sprzedaż tego rodzaju ubezpieczenia obejmującego teren Ukrainy jest, jeśli nie niemożliwa, to bardzo ograniczona.
Pierwszą zasadą o której wszyscy powinniśmy pamiętać przy zawieraniu jakiegokolwiek ubezpieczenia to czytanie ze zrozumieniem Ogólnych Warunków Ubezpieczenia i wtedy będziemy mieć świadomość na jaka ochronę w przypadku szkody możemy liczyć, a jakiej nie możemy się spodziewać. Podejmowanie ryzyka przez przedsiębiorcę w oparciu o posiadaną umowę ubezpieczenia jest dużo bezpieczniejsze niż działanie bez tej wiedzy.
