Julia Hajecka
Zatrudnienie cudzoziemca w Polsce – co się zmieni? Jakie ułatwienia czekają pracodawców?
Spis treści
Na polskim rynku pracy od lat obserwujemy bardzo poważne i dynamiczne zmiany. Utrzymująca się niska stopa bezrobocia i brak rąk do pracy w niektórych zawodach wymuszają na rządzących stworzenie nowych przepisów, m.in. dotyczących zatrudniania cudzoziemców. We wrześniu 2022 roku ogłoszono projekt Ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców. Miał on wejść w życie jeszcze w ubiegłym roku. Dziś już wiemy, że na zmiany przyjdzie pracodawcom i pracownikom jeszcze poczekać. Z opublikowanej 5 lutego 2023 r. ustawy dowiadujemy się, że termin wejścia w życie zmian przedłużono - aż do 01 stycznia 2024 r.
Jakie ułatwienia w zatrudnieniu cudzoziemców przewidział ustawodawca? Co dokładnie zmieni się od 01 stycznia 2024 roku? Odpowiadamy.
Pełna elektronizacja procesu zatrudnienia
Jednym z głównych założeń ustawy jest maksymalne uproszczenie całego procesu zatrudniania cudzoziemca. Aby to było możliwe, konieczne jest pełna elektronizacja postępowań. Chodzi o to, aby zarówno pracodawca, jak i pracownik składali wszelkie potrzebne dokumenty elektronicznie. Dodatkowo, sprawdzanie statusów spraw związanych z zatrudnieniem także ma się odbywać online. Jakie konkretnie sprawy załatwimy bez wychodzenia z domu?
- Uzyskanie zezwolenia na pracę
- Postępowanie odwoławcze w razie odmowy udzielenia zezwolenia na pracę
- Przyjęcie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi
Każda pracodawca, który będzie chciał zatrudnić cudzoziemca będzie musiał założyć konto w systemie Syrius. To samo będzie dotyczyć obcokrajowca, który chce pracować w Polsce. Syrius to system informatyczny, który już działa w Polsce, jednak planowane jest jego znaczne rozbudowanie i poszerzenie dotychczasowych funkcjonalności. Dziś z systemu korzystają Urzędy Pracy, natomiast docelowo ma to być narzędzie również dla pracodawców i pracowników spoza UE.
Baza wynagrodzeń dostępna online
Aby przeciwdziałać zaniżaniu pensji dla obcokrajowców, stworzona zostanie centralna baza wynagrodzeń. Będzie ona dostępna w ramach systemu Syrius. Sprawdzimy tam jakie jest średnie wynagrodzenie oferowane na danym stanowisku w określonej miejscowości lub regionie. Prezentowane liczby będą się opierały o ofertach pracy dostępnych w Centralnej Bazie Ofert Pracy (CBOP).
Monitorowanie powierzenia pracy cudzoziemcowi
W rozbudowanym Syriusie będzie możliwe sprawdzenie czy umowa o pracę jest realizowana zgodnie z zezwoleniem na pracę. Dzięki danym pochodzącym z innych systemów informatycznych, zintegrowanych z Syriusem, będzie można porównać datę wjazdu i wyjazdu obcokrajowca z kraju ze zgłoszeniem pracodawcy o podjęciu pracy przez cudzoziemca. Widoczne też będzie to, czy pracodawca odprowadza za pracownika składki do ZUS.
Pobieranie danych z różnych organów rządowych
Syrius będzie połączony z systemami dotyczącymi wiz i zezwoleń na pobyt. Będzie też automatycznie pobierał dane z ZUS-u, Krajowej Administracji Skarbowej, Straży Granicznej, Krajowego Rejestru Karnego, Krajowego Rejestru Sądowego i Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Będziemy więc mieć do czynienia z jednym, centralnym systemem udostępniającym pełen pakiet informacji związanych z pobytem oraz pracą cudzoziemca w Polsce.
Mówiąc o pełnej elektronizacji musimy mieć świadomość, że jest to proces, który zajmie trochę czasu. Mimo, że ustawa ma wejść w życie 01 stycznia 2024 roku, to zakłada ona, że organy publiczne będą miały aż dwa lata na pełne wdrożenie elektronizacji. W praktyce, rozbudowany Syrius z wszystkimi nowymi funkcjonalnościami może działać dopiero na koniec 2026 roku.
Koniec z testem pracy przed zatrudnieniem cudzoziemca
W pierwszej wersji projektu proponowano całkowitą rezygnację z tak zwanego tekstu pracy. Finalnie, w związku z krytyką ze strony Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz NSZZ "Solidarność", ustalono, że w szczególnych przypadkach można będzie nadal go stosować. Chodzi o sytuacje, gdy na lokalnym rynku pracy będzie wysoki wskaźnik bezrobocia. Wtedy starosta będzie musiał ogłosić listę zawodów oraz rodzajów pracy, dla których zezwolenia nie będą wydawane cudzoziemcom.
Na czym dokładnie polega test pracy? Firma, która chce zatrudnić pracownika spoza Unii musi złożyć w powiatowym urzędzie pracy ofertę zatrudnienia. Następnie urząd sprawdza czy na dane stanowisko można znaleźć kandydata spośród zarejestrowanych osób bezrobotnych. Zazwyczaj jest to tylko formalność, ponieważ rzadko udaje się dopasować profil bezrobotnych do wymaganych w ogłoszeniu kwalifikacji. Niemniej jednak taka formalność zabiera czas i niepotrzebnie komplikuje cały proces zatrudnienia pracownika spoza UE.
Warto dodać, że już dziś sporo zawodów jest zwolnionych z testu pracy. Są to na przykład zawodowi kierowcy, informatycy, programiści, pracownicy służby zdrowia czy opiekunowie osób starszych.
Przedłużenie zezwolenia na pracę bez dodatkowych formalności
W myśl obecnych przepisów, jeśli cudzoziemcowi kończy się pozwolenie na pracę a wykonuje on pracę na tym samym stanowisku, to wciąż uruchamiane jest odrębne postępowanie. Po wejściu w życie nowej ustawy, postępowanie to nie będzie już wymagane. W oczekiwaniu na przedłużenie zezwolenia na pracę, pracownik będzie mógł dalej wykonywać swoją pracę. Dodatkowo, taki wniosek będzie rozpatrywany w pierwszej kolejności.
Przeciwdziałanie wyzyskowi cudzoziemców
Nowe przepisy będą surowiej traktować pracodawców, którzy uchylają się od odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczek na podatek dochodowy. Aktualnie wygląda to tak, że pracodawca może dostać odmowę udzielenia zezwolenia na pracę cudzoziemca, jeśli zalega ze składkami. Jest to jednak przesłanka fakultatywna. To znaczy, że taka odmowa może mieć miejsce, ale nie musi. Po wejściu w życie nowej ustawy, zaległości w składkach będą równoznaczne z odmową udzielenia zezwolenia na pracę.
W ramach przeciwdziałania wyzyskowi pracowników spoza UE weryfikowana będzie wysokość ich wynagrodzenia. Pozwoli na to dostęp do danych w systemie Syrius, opartych na bazie CBOP. Porównywanie wynagrodzeń ma na celu nie tylko ochronę pracowników z krajów trzecich, ale też ochronę polskiego rynku pracy. Chodzi o to, aby przeciwdziałać sytuacjom, w których obywatele Polski będą zastępowani tańszą siłą roboczą spoza UE. W myśl ustawy, zatrudnianie obcokrajowców ma mieć charakter uzupełniający. Pracodawca ma “sięgać”po pracowników spoza Unii wtedy, gdy brakuje ich na lokalnym rynku.
Czy nowa ustawa jest potrzebna?
Jak mówi sam ustawodawca, celem nowych przepisów jest usprawnienie procedur dotyczących powierzania pracy cudzoziemcom, zmniejszenie zaległości załatwiania spraw przez urzędy oraz ograniczenie występujących nadużyć, jak również pełna elektronizacja postępowań.
Gdy pełna elektronizacja stanie się faktem, na pewno skorzystają na tym obydwie strony: zarówno pracodawca jak i pracownik spoza UE. Załatwianie urzędowych formalności online to coś, co powoli staje się standardem. Stanie w kolejkach do okienka w urzędzie to dziś dla większości z nas niepotrzebna strata czasu. Jednak, jak wspomnieliśmy wcześniej, na przeniesienie do online’u wszystkich spraw związanych z zatrudnianiem obcokrajowców trzeba będzie poczekać jeszcze ponad 2 lata.
Ochrona pracowników przed sytuacjami, gdy nie są za nich odprowadzane składki to też na pewno dobry kierunek. Pracodawcy z kolei będą mniej skorzy do takich praktyk, wiedząc, że w Syriusie wszystkie nieprawidłowości będą widoczne czarno na białym.
Likwidacja testu pracy również wydaje się dobrym pomysłem. W założeniu ma skrócić cały proces zatrudniania osób z krajów trzecich. Czy tak będzie w rzeczywistości? Na odpowiedź przyjdzie nam poczekać do roku 2024. Pamiętajmy też, że przed nami jeszcze trzy kwartały roku 2023 i niewykluczone, że w najbliższych miesiącach dowiemy się o modyfikacjach ustawy lub pojawią się w niej nowe zapisy.
