Czym jest transeuropejska sieć transportowa TEN T i co warto o niej wiedzieć?
Spis treści
Sieć transportowa to zbiór wielu elementów transportowych umożliwiających przesiadkę pasażerów lub płynne przeładowanie towaru w celu dotarcia do punktu docelowego. Obejmuje ona swoim zakresem między innymi ścieżki transportowe (czyli drogi), infrastrukturę kolejową, lotniczą oraz porty. Jednym z najważniejszych tego typu połączeń w Europie jest TEN T, czyli obszar transeuropejskiej sieci transportowej. Co powinniśmy o nim wiedzieć? Jakie są jego założenia i wynikające z tego korzyści? Wyjaśnimy to w poniższym tekście.
TEN-T (zapisywana także jako sieć TEN T) to skrót od angielskiego Trans-European Transport Networks. Jej założenia zarysowano w 1996 roku w związku z Decyzją Parlamentu Europejskiego nr 1692/96. Sieć uwzględniona została w transportowej Białej księdze w dziale Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu.
Co to jest TEN T?
Czym jest sieć TEN T? To przygotowany przez organy Unii Europejskiej szlak komunikacyjny, który oparty jest na sieci tras drogowych, kolejowych, wodnych i powietrznych. Jest jedną z trzech odnóg kompleksowego programu TEN, na który składają się także transeuropejskie sieci energetyczne oraz transeuropejskie sieci telekomunikacyjne. Za realizację programu odpowiada agencja INEA czyli Agencja Wykonawcza ds. Innowacyjnych Sieci Transportowych.
TEN T ma sprawić, że państwa członkowskie Unii Europejskiej będą miały spójne szlaki komunikacyjne, a transport towarów czy przewóz ludzi między krajami będzie prosty, szybki i bezpieczny.
Po co stworzono sieć TEN T?
Założenia transeuropejskiej sieci transportowej skupione są przede wszystkim na aspektach usprawnienia komunikacji, zmniejszenia kosztów transportu i zminimalizowania negatywnego oddziaływania przewozów towarów na środowisko. Warto dodać również, że Decyzja nr 1692/96 uwzględnia także zmniejszenie liczby wypadków komunikacyjnych, gdyż sieć TEN T ma być bezpieczna dla użytkowników.
Jakie są tak naprawdę założenia transeuropejskiej sieci transportowej?
Główne cele transeuropejskiej sieci transportowej możemy podzielić na okresy. Jeden z nich zakończył się niedawno, bo w 2020 roku. Zakładał on, że w krajach członkowskich zacznie funkcjonować zmodernizowana infrastruktura zarządzania ruchem lotniczym (znana jako SESAR), a także systemy umożliwiające bardzo efektywne i równoważne zarządzanie transportem lądowym i wodnym. Cel ten udało się zrealizować.
Kolejne dwa etapy mają pojawić się do 2030 roku. Unia Europejska zakłada, że do tego czasu 30% towarów przewożonych dzisiaj transportem drogowym przeniesie się na środki kolejowe lub lotnicze. Do 2030 roku trzykrotnie ma wzrosnąć również udział kolei szybkich prędkości w unijnym przewozie osób i towarów.
Ostatni etap TEN-T to 2050 rok. Wtedy wszystkie najważniejsze lotniska w Europie mają być skutecznie połączone węzłami komunikacyjnymi kolejowymi i drogowymi (z uwzględnieniem tras szybkiego ruchu), a w miarę możliwości także portami. Do 50% ma wzrosnąć także udział transportu kolejowego i lotniczego, a połowa przewozów ma opierać się na kolejach szybkich prędkości.
Sieć TEN T - co wchodzi w jej skład?
W skład sieci TEN T wchodzi kilkaset szlaków komunikacyjnych, rozmieszczonych na terenie Unii Europejskiej. To głównie ciągi komunikacyjne drogowe, łączące wszystkie państwa członkowskie. TEN T to również lotniska w Europie, porty morskie i rzeczne, porty przeładunkowe, centra logistyczne oraz dworce kolejowe (zarówno umożliwiające sprawne przeładowanie i załadowanie towarów, jak i te, które obsługują kolej pasażerską).
Rozwój powyższych elementów wpłynie na usunięcie wąskich gardeł czy problemów z obsługą zamówień, zapewnienie integralności wszystkim rodzajom transportu (np. transport intermodalny wchodzi w zakres TEN T), polepszenie infrastruktury ogólnej czy zmniejszenie ruchu przez najbardziej zurbanizowane miejscowości (założeniem transeuropejskiej sieci transportowej jest ograniczenie ruchu w obszarze zabudowanym).
Zakres całego projektu jest ogromny - na sieć TEN T składa się łącznie ponad 95 tysięcy dróg kolejowych i sieci drogowej, 13 tysięcy dróg wodnych (głównie śródlądowych), 330 terminali przeładunkowych lądowych i wodno-lądowych oraz 130 lotnisk, umożliwiających sprawny przewóz towarów i ludzi. Co istotne, wszystkie te elementy mają być ze sobą skutecznie skomunikowane.
Jakie drogi obejmuje sieć TEN T?
Na przewóz związany z siecią TEN T składa się dziewięć głównych korytarzy komunikacyjnych, z których dwa znajdują się w Polsce. Wszystkie korytarze są ze sobą połączone tak, aby umożliwić swobodną komunikację na różnych płaszczyznach.
Najważniejsze drogi zagraniczne dla sieci TEN T
Poza Polską znajduje się siedem dróg komunikacyjnych transeuropejskiej sieci transportowej.
- korytarz Morze Śródziemne
- korytarz wschodnia część regionu Morza Śródziemnego
- korytarz Skandynawia - Morze Śródziemne
- korytarz Morze Północne - Morze Śródziemne
- korytarz Atlantyk
- korytarz Ren - Alpy
- korytarz Ren - Dunaj
Patrząc na mapę sieci TEN T zauważymy, że szlaki komunikacyjne łączą praktycznie cały obszar Europy. Przykładowo korytarz Morze Śródziemne rozciąga się od najbardziej oddalonego na zachód regionu Hiszpanii, aż po Ukrainę - przecinając między innymi Francję czy Włochy. Szlak ułatwia komunikację zarówno na kontynentalnej części Europy, jak i wymianę handlową z Wielką Brytanią.
TEN-T a trasy w Polsce
Jeżeli chodzi o Polskę, to u nas sieć TEN T przebiega przez dwa główne szlaki komunikacyjne.
- korytarz Morze Bałtyckie – Morze Adriatyckie
- korytarz Morze Bałtyckie – Morze Północne
Pierwszy z nich to szlak między Polską i Włochami obejmujący swoim zakresem ponad 7800 kilometrów dróg. Do sieci tej w Polsce możemy zaliczyć między innymi autostradę A1 przebiegającą od Gdańska do Katowic oraz drogę między Szczecinem a Wrocławiem. W jej skład wchodzi także infrastruktura kolejowa. Z kolei drugi korytarz łączy Polskę i Niemcy z krajami Półwyspu Skandynawskiego i przebiega przez kraje bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia). Szlak ten jest częścią Nowego Jedwabnego Szlaku. Łącznie w jego skład wchodzi 6000 kilometrów torów kolejowych, 4100 kilometrów dróg lądowych i 2100 kilometrów dróg wodnych o charakterze śródlądowym. Ten szlak łączy Poznań z Warszawą.
Polska część sieci TEN T to głównie drogi ekspresowe i autostrady. Warto podkreślić, że dzięki wejściu w rozbudowę tego programu bardzo rozwinęła się infrastruktura transportowa w kraju. To jedna z jego wielu zalet.
Jakie są możliwości i zalety transeuropejskiej sieci transportowej?
Sieć TEN T to jeden z priorytetów Unii Europejskiej na rozwój transportu na wielu obszarach. Wśród jej zalet możemy wymienić między innymi:
- błyskawiczny transport towarów, bezpieczny dla osób wykonujących przewóz, ale także obywateli krajów Unii Europejskiej
- obniżenie kosztów transportu różnego rodzaju towarów, w tym np. drobnicy
- łatwiejszy handel z krajami, które nie są częścią Unii Europejskiej (np. z Chinami)
- zmniejszenie barier administracyjnych związanych z transportem
- łatwiejszy dostęp do transportu intermodalnego w zakresie krajowym i międzynarodowym
Zwróćmy uwagę na to, że poza zaletami i możliwościami, sieć TEN T to także wyzwanie dla przedsiębiorstw transportowych czy spółek państwowych. Unia Europejska wymaga bowiem zmniejszenia negatywnego wpływu transportu na środowisko. Wiąże się to z szukaniem alternatywnych źródeł zasilania pojazdów, rozbudową i inwestycją w infrastrukturę elektryfikacyjną oraz zakupem nowoczesnych ciężarówek, które spełniają wszystkie normy spalin. Biorąc jednak pod uwagę fakt, że dzięki sieci TEN T Europa stanie się praktycznie jednolitym szlakiem komunikacyjnym - jest to inwestycja warta swojej ceny.
Jak daleko rozbudowana jest sieć TEN T (w ujęciu ogólnym)? Eksperci wskazują, że do tej opory zrealizowano około 80% łącznych założeń programu, z czego prawie 100% to infrastruktura drogowa. Najwięcej inwestycji wymaga jeszcze transport kolejowy, transport lotniczy oraz wdrożenie systemów zarządzania transportem na różnych płaszczyznach. Plan rozwoju sieci TEN T jest jednak cały czas rozwijany.
