Kto odpowiada za zabezpieczenie ładunku - przewoźnik czy nadawca?

Pytanie kto odpowiada za zabezpieczenie ładunku w samochodzie ciężarowym pojawia się zwykle wtedy, gdy dochodzi do uszkodzenia towaru. Nadawca uważa, że to on jest poszkodowany i oczekuje rekompensaty za poniesione starty. Przewoźnik z kolei nie widzi w całej sytuacji swojej winy, bo przecież to nie on dokonywał załadunku. Nie miał więc wpływu na stan, w jakim towar został dostarczony do nadawcy. Kto w tym sporze ma rację? Niestety przepisy są na tyle nieprecyzyjne, że nie odpowiadają wprost na to pytanie. Analizując jednak podejście ustawodawcy do tematu oraz opinie specjalistów od prawa transportowego, postaramy się rozwiać wszelkie wątpliwości.

Zabezpieczenie towaru podczas transportu - jakie przepisy regulują tę kwestię?

Istnieją dwa akty prawne, na które należy się powołać analizując temat transportu drogowego przesyłek towarowych. Pierwszym z nich jest Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR), drugim Ustawa o Prawie Przewozowym.

• Konwencja CMR

Jest to dokument z 1956 roku. Dotyczy tylko przewozu międzynarodowego, a więc pojazdów, dla których miejsce nadania i miejsce odbioru znajdują się w dwóch różnych państwach.

• Prawo przewozowe

Ustawa z 1984 roku regulująca kwestie związane z transportem krajowym.

Obydwie regulacje odnoszą się do kwestii dokonywania załadunku i rozładunku a także zabezpieczenia towaru podczas transportu. Zobaczmy, jakie konkretnie zapisy w nich znajdziemy.

Załadunek i rozładunek - kto za niego odpowiada?

Mimo, że przepisy regulują tę kwestię, temat przez cały czas budzi wiele kontrowersji. Praktyka wygląda tak, że często rozładunkiem lub załadunkiem obarcza się kierowcę. Tymczasem przepisy Prawa Przewozowego mówią jasno, że czynności te należą do nadawcy lub odbiorcy towaru. Co więcej, osoba ta jest zobowiązana, aby załadować towar w taki sposób, by możliwy był jego bezpieczny przewóz. Taką samą opinię znajdziemy w drugim obowiązującym dokumencie, czyli Konwencji CMR. Według niej, przewoźnik nie jest odpowiedzialny za uszkodzenia czy zaginięcia towaru, jeśli miały one związek z “manipulowaniem, ładowaniem, rozmieszczeniem lub wyładowywaniem towaru przez nadawcę, odbiorcę lub osoby przez nich wskazane do wykonania tych czynności”. W świetle tych zapisów, nikt nie powinien mieć wątpliwości, że to nadawca i odbiorca, a nie przewoźnik odpowiadają za bezpieczny załadunek i rozładunek.

Banners block

Jak to jednak w przepisach bywa, istnieją pewne wyjątki. W tym przypadku możemy wspomnieć o dwóch sytuacjach, gdy odpowiedzialnością objęty będzie przewoźnik.

1. Gdy kierowca widzi, że towar został rozmieszczony w nieprawidłowy sposób a mimo tego nie zgłasza uwag. Takie zachowanie może zostać uznane za rażące zaniedbanie i pociągać przewoźnika do odpowiedzialności za ewentualne szkody.
2. Gdy kierowca dokonuje czynności załadunkowych lub rozładunkowych, ponieważ przewiduje to umowa między przewoźnikiem a klientem. Prawo Przewozowe dopuszcza takie sytuacje, zastrzegając, że przewoźnik jest zwolniony z odpowiedzialności, chyba, że umowa pomiędzy nadawcą a przewoźnikiem lub przepisy szczególne stanowią inaczej.

Jak widzimy więc, ustawodawca precyzuje odpowiedzialność za rozładunek i załadunek, ale jednocześnie daje możliwość aby przewoźnik regulował tę kwestię w inny sposób poprzez umowę zawartą z klientem.

Wbrew powszechnie panującej opinii to nie przewoźnik jest odpowiedzialny za załadunek i zabezpieczenie towaru lecz nadawca. W świetle obowiązujących przepisów Prawa przewozowego, jeśli umowa pomiędzy nadawcą a przewoźnikiem lub przepisy szczególne nie stanowią inaczej, czynności należące do załadunku lub rozładunku należą odpowiednio do nadawcy lub odbiorcy towaru, a osoba je wykonująca jest zobowiązana do wykonania ich w taki sposób, by odpowiadały przepisom ruchu drogowego oraz zapewniały bezpieczny przewóz (art. 43 Prawa przewozowego). Również Konwencja CMR uwalnia przewoźnika od odpowiedzialności za szkodę powstałą, jeżeli zaginięcie lub uszkodzenie towaru miało bezpośredni związek z manipulowaniem, ładowaniem, rozmieszczeniem lub wyładowywaniem towaru przez nadawcę, odbiorcę lub osoby przez nich wskazane do wykonania tych czynności. Stosowanie tych regulacji prawnych zostaje wyłączone w sytuacji gdy przewoźnik widzi nieprawidłowe zabezpieczenie towaru przez osobę tego dokonującą lecz nie zgłasza żadnych uwag, co może być uznane za rażące zaniedbanie, lub gdy kierowca bierze udział w procesie załadunku oraz rozmieszczania towaru.

Zabezpieczenie ładunku w pojeździe

O ile przepisy mówią wprost, że załadunek i rozładunek leżą po stronie nadawcy i odbiorcy, o tyle kwestia zabezpieczenia ładunku przed przemieszczaniem się nie jest już wyjaśniona. Panuje jednak powszechna opinia, że obowiązek ten leży po stronie przewoźnika. Jest to o tyle logiczne, że przecież to kierowca a nie nadawca towaru dysponuje środkami ochronnymi takimi jak pasy zabezpieczające, narożniki, belki poprzecznie zabezpieczające czy maty antypoślizgowe. Nie można więc wymagać, aby nadawca zabezpieczył towar przed przemieszczaniem się, skoro nie ma do tego narzędzi. Trudno byłoby też obarczyć nadawcę winą za to, że kierowca na przykład użył pasów zabezpieczających w sposób nieprawidłowy. Pamiętajmy również, że to kierowca odpowiada za bezpieczną, zgodną z przepisami ruchu drogowego jazdę. Jeśli w wyniku niebezpiecznych, nieprzepisowych manewrów towar wypadnie z naczepy lub na przykład wyleje się, to w takiej sytuacji trudno doszukiwać się odpowiedzialności nadawcy. To samo dotyczy utraty towaru na skutek tego, że kierowca zaparkował pojazd w niedozwolonym miejscu.

Co powinien zrobić kierowca mający zastrzeżenia do załadunku?

Aby kierowcy nie można było zarzucić zaniedbania w zakresie kontroli towaru, powinien on przed wyruszeniem w trasę ocenić jego stan. Nie chodzi tutaj o specjalistyczne sprawdzenie zawartości. Wręcz przeciwnie, kierowca nie ma prawa niczego otwierać czy choćby nawet zdejmować folii z opakowania. Chodzi po pierwsze o sprawdzenie czy informacje wpisane do listu przewozowego odzwierciedlają stan faktyczny. Jeśli są jakiekolwiek zastrzeżenia, kierowca powinien zaznaczyć je w liście CMR, w polu nr 18. Co do samej kontroli towaru, chodzi o ocenienie “gołym okiem” czy na przykład opakowania są szczelnie zamknięte, czy nic z nich nie wystaje, etc.

Rekompensata za uszkodzony lub zagubiony towar

Za towar, który uległ uszkodzeniu lub zaginął przysługuje nadawcy rekompensata. W takiej sytuacji stosuje się wyłącznie odszkodowania pieniężne. Jak stanowi Prawo Przewozowe, “W razie uszkodzenia przesyłki odszkodowanie ustala się w wysokości odpowiadającej procentowemu zmniejszeniu się wartości.”

Zabezpieczenie ładunku - podsumowanie

Mówiąc o odpowiedzialności za zabezpieczenie ładunku, mamy do czynienia z dwoma aspektami. Pierwszym z nich są czynności załadunkowo-rozładunkowe. Tutaj stronami odpowiedzialnymi są nadawca i odbiorca. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy przewoźnika i klienta wiąże umowa, która posiada odmienne zapisy w tej kwestii. Jeśli zaś chodzi o samo zabezpieczenie towaru przed przemieszczaniem się to uważa się, że leży ono po stronie kierowcy, mimo, że przepisy nie mówią o tym wprost.